مهارت های زندگی برای کودکان

يكي از مهمترين اجزاء رشد و تكامل كودكان، رشد احساسي عاطفي و اجتماعي آنها است. اين كه كودك دريابد چگونه با ديگران رابطه درستي برقرار كند، چگونه نظر و احساس خود را بدرستي ابراز كند، چگونه از حق و حقوق خود دفاع كند و به حق و حقوق و حريم ديگران تجاوز نكند.

همچنانكه مطالعه خواهيد نمود، كمرويي و انواع اضطراب اجتماعي (و در واقع بسياري از اختلالات رفتاري) ريشه در برخي از باورهاي غلط و نادرست و فقدان مهارتهاي اجتماعي دارد و در اين كتاب سعي شده است تا به زباني ساده راه كارهاي علمي و عملي براي اصلاح اين اختلالات ارائه شوند.

قسمتی از فهرست مطالب

فصل اول: ماهيت احساسات و عواطف

فصل دوم: تفاوت كم‌رويي با خجالت، شرم، حيا، گناه، افتخار

• نقش و جايگاه حرمت نفس در عواطف

فصل سوم: كمرويي، گوشه‌گيري، انزوا و اضطراب يا هراس اجتماعي

• باورهاي غلط
• خجالت كشيدن، كمرويي و ترسويي (Shyness & Timidiness)
• عوامل و موقعيت‌هاي بوجود آورنده يا برانگيزانندة خجالت و شرم
• گوشه‌گيري، انزوا و تنهايي

– اضطراب و ترس اجتماعي

– كمبود توجه و تمركز و بيش فعاليتي ADD & ADHD

• نحوة برخورد با كمرويي، خجالت و گوشه‌گيري در كودكان 2 تا 5 ساله
• اجتناب از اشتباهات تربيتي
• ايجاد احساس امنيت و اطمينان و اعتماد

– آموزش اداره خشم

– سركوب يا انكار

– خشونت و تهاجم

– جابه جا كردن

– ابراز و اداره

– الگوي خوبي براي او باشيد

– بدست آوردن آرامش

– بكار بردن تكنيك حل مسئله

– آموزش خويشتن داري self-regulation & self-control

• تكنيك تنفس عميق و آرامبخش

– كودكان بزرگسال و نوجوانان

– كودكان دبستاني و كوچكتر

• اضطراب و هراس از مدرسه

پایانی

منتخبی از متن کتاب

فصل سوم

كودكان چگونه دوست انتخاب مي‌كنند؟ اصولاً تمامي كودكان براي تصميم‌گيري در مورد دوست شدن يا نشدن با كودكي ديگر در ضمير و ذهن ناخودآگاه خود پاسخي براي پرسش‌هاي اساسي زير پيدا مي‌كنند:

• آيا بودن با اين كودك ماية خوشحالي و شادي خواهد بود؟ شوخ طبعي، خوش‌رويي، داشتن مهارت و توانايي‌هاي خاص، تمايل و قابليت مشاركت و همكاري ويژگي‌هاي مثبت و پرخاشگري و حالت تهاجمي داشتن، رفتار دخالت‌گرانه، بدجنسي، برتري طلبي، حالت تدافعي و گوشه‌گيري، خجالت و قدرت ادراك پايين ويژگيهاي منفي براي اين سوال به شمار مي‌روند.

• آيا او قابل اعتماد هست؟ اطمينان، صداقت، راستگويي، رازداري و وفاداري پاسخ‌هاي مثبت به اين سؤال هستند و حالت تهاجمي و پرخاشگري داشتن، دروغ و فاش كردن راز و سر ويژگيهاي دفع كننده خواهند بود.

• آيا او در رسيدن به اهدافم كمك خواهد بود يا سد است؟ مشاركت و كمك كردن (جذب)، دخالت‌گري و حساس و انفجاري بودن (دفع).

سرآغاز و شروع رابطه: اولين قدم در روابط اجتماعي، حال و احوالپرسي است و اگرچه در اكثر موارد يك حالت عادتي است ولي باز هم همين كلمات به ظاهر سادة سلام!، حالتون چطوره؟؛ خسته نباشيد!؛ روزتون بخير! بطور خواسته و ناخواسته تاثير مثبت بر روي خود فرد و طرف مقابل مي‌گذارند، درست همانند خنده مصنوعي كه اثرات مثبتي بر روي روحيه و سلامتي فرد مي‌گذارد (هر چند كمتر از خنده واقعي). عادت كنيد با تمامي اعضاء خانواده و همكاران و افرادی که برخورد مستقيم داريد حداقل در حضور فرزندتان اين مسئله را رعايت كنيد. كودكي كه روزانه بارها اين جملات را مي‌شنود و برخوردها را مي‌بيند، در كمتر از چند ماه آن را در درون خود نهادينه مي‌كند و بكار مي‌بندد.

حالت چهره نه تنها بر روي ديگران بلكه بر روي عواطف و روحيه خود شخص اثرات چشمگيري دارد، حتي اگر كاذب باشد. در مطالعات نشان داده شده است وقتي افراد خودكاري بين دندانهاي خود نگه مي‌دارند (چهره خندان مصنوعي پیدا می کنند) و مطلب خنده‌داري را مي‌خوانند، موضوع برايشان به مراتب خنده‌دارتر به نظر مي‌رسد تا زمانيكه با چهره معمولي آن را مطالعه مي‌كنند. چهره خندان جذاب‌تر و دوستانه‌تر به نظر مي‌رسد. لذا عادت كنيد حداقل زمانهایي كه با فرزندتان هستيد، لبخند داشته باشيد ( او نيز به مرور آن را مي‌آموزد).

يخ‌شكن‌ها: شايد سخت‌ترين كار در برقراري رابطه، پيدا كردن بهانه‌اي براي شروع رابطه است. در اين سنين ( و نيز در  بيشتر موارد در سنين ديگر) بهترين تكنيك براي شروع يك مكالمه تعريف كردن از عمل يا تعلقات فرد مقابل است. براي اين منظور عادت كنيد در حضور فرزندتان چنین يخ‌ شكن‌هایي را بكار ببريد. مثلاً اگر با فرزندتان به پارك رفته‌ايد و كودكی در كنار و نزديك شما است مي‌توانيد به او بگوييد: چه عكس دايناسور قشنگي روي پيراهنت است و رو به فرزندتان بكنيد و بگوييد: نظر تو چيه؟ اينطور نيست؟ و … .

روش دوم، پرسيدن سؤالات توصيفي از طرف مقابل است. براي مثال اگر كودكي در حال بازي با اسباب بازي خاصي است، مي‌توانيد سؤالاتي نظير اينكه: چه اسباب‌بازي قشنگي! چه جوري كار مي‌كنه؟ يا چقدر مي‌تونه تند بره؟… بپرسيد. اكثر كودكان در اين شرايط تمايل زيادي براي پاسخ دادن و توضيح (در واقع نشان دادن توانايي خود) خواهند داشت و همين براي شروع رابطه كافي است. همراه با بكاربستن ساير تمهيدات شما مي‌توانيد كم‌كم به فرزندتان بياموزيد تا درخواست مستقيم براي شركت در بازي كردن و برقراري رابطه با ديگري را بياموزند (به مطالب بعدي مراجعه كنيد).

در هر فرصت مناسبي كه با فرزندتان هستيد، سعي كنيد بهانه يا دليلي براي گفت و گو با ديگران بوجود آوريد. يكي از روشهاي ساده پرسيدن و سؤال كردن است. زماني كه به فروشگاه مي‌رويد چيزي را كه نياز داريد ولي در معرض ديد نيست در نظر بگيريد و پس از جستجوي اندكي، رو به فرزندتان كنيد و بگوييد: «بذار از مسئول اينجا بپرسيم» و …، يا من نميدونم اين چه جوري كار مي‌كنه تو ميدوني؟ و اگر پاسخ منفي داد، بگوييد پس بذار از صاحب مغازه بپرسيم؟ به او نشان دهيد كه شما هم بسياري از چيزها را نمي‌دانيد و پرسيدن و آگاه شدن نه تنها ايراد ندارد بلكه رفتار پسنديده و مفيدي است.

– با مربي و يا معلم فرزندتان رابطه مستمر و نزديكي داشته باشيد و از موقعيت فرزندتان بطور كامل مطلع شويد.

– اگر فرزندتان به مهدكودك يا كودكستان مي‌رود، اجازه دهيد به غير از آخر هفته‌ها فرزندتان به تنهايي هم در منزل بازي كند (لزومي ندارد تمامي روز و هر روز هفته كودك به صورت اجتماعي و با ديگر كودكان باشد و از اين كلاس به آن كلاس برود. همان مهدكودك يا كودكستان به اندازه كافي به كودك استرس وارد مي‌كند و براي رشد او كافي است و شما بايستي در منزل حامي او باشيد و كمك كنيد تا تنش‌ها و فشارهاي وارده در طول روز در كل، اثرات مثبت و خوشايندي بگذارند).

توجه: براي پيدا كردن دوست و همبازي براي فرزندتان اگر لازم است پاداش هم بدهيد.