اصول و نکات کلیدی مطالعه،یادگیری و برنامه ریزی درسی

نگارنده اين كتاب، در پي سال ها تدريس روانشناسي يادگيري در دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي كشور با درك اين ضرورت قدم در حيطه بهداشت رواني نوجوانان و جوانان در مقطع پيش از دانشگاه نهاده و سعي كرده است تا بخشي از نيازهاي بي‌پاسخ آن ها را پاسخ دهد.

قسمتی از فهرست مطالب

20 نكته در روش مطالعه

20 نكته در مطالعه موثر

20 نكته در مورد برنامه‌ريزي

20 نكته انگيزشي

20 نكته در مورد روش هاي غلبه بر شكست و ناكامي تحصيلي

20 سوال در آزمون خودسنجي مديريت زمان

20 نكته در تنظيم وقت

20 نكته در آزمون هاي شفاهي

20 نكته در مورد تحليل كارنامه

20 نكته در تست‌زني

منتخبی از متن کتاب

20 نكته در مورد تمركز

1 – تمركز يعني تداوم دقت و توجه در طول زمان بر روي موضوع يا محركي خاص به منظور درك هر چه بيشتر از مشخصات آن موضوع يا محرك.

2- اضطراب عامل اصلي بر هم زنندة تمركز است. سعي كنيد براي داشتن تمركز بالاتر بر اضطرابتان غلبه كنيد. تجربه نشان مي‌دهد كه اكثر كساني كه تمركز ندارند اضطراب دارند.

3- نقطه مقابل تمركز، حواس پرتي است. هر چه تمركز بالاتري داشته باشيد حواس پرتي‌تان كمتر است و بر عكس. پس سعي كنيم مانع از پراكندگي فكرمان شويم.

4- تمركز عامل اصلي يادگيري است. بدون تمركز هيچگونه يادگيري صورت نمي‌گيرد.

5- قبل از هر گونه يادگيري هم تمركز ضرورت دارد. اين تمركز شما را آمادة يادگيري هر چه بيشتر مي‌كند. پس قبل از آمدن دبير به كلاس و شروع تدريس لازم است كه شما براي لحظاتي تمركز حاصل كرده آنچه را قبلاً تدريس شده به خاطر بياوريد و به آنچه كه قرار است تدريس شود (يعني درس جديد) بيانديشيد. اين كار ذهن شما را آماده و پذيراي يادگيري هاي تازه‌تر و موثرتر خواهد كرد.

6- قبل از هر گونه مطالعه كردن هم تمركز لازم است. معمولاً ما وقتي مي‌خواهيم به مطالعه موضوع خاصي بپردازيم. ابتدا به ساكن كتاب يا جزوه را باز مي‌كنيم و شروع به مطالعه مي‌كنيم. در حالي كه قبل از اين كار لازم است از خودمان بپرسيم كه چه موضوعي از چه درسي را براي رسيدن به چه هدفي مي‌خواهيم مطالعه كنيم؟ اين مطالعه چگونه بايد صورت پذيرد؟ آيا مي‌بايد مرور شود؟ آموخته شود؟ تمرين شود؟ رفع اشكال شود؟ يا… به نظر مي‌آيد كه پاسخ به اين سوالات و تعيين اينكه آيا اين درس سخت است يا آسان؟ و چه مدت وقت نياز دارد؟ و دهها مورد مشابه ديگر تعيين كننده عمق و گستردگي تمركز ما و نحوة‌ يادگيري ما خواهد بود.

7- بسياري از دانش‌آموزان، فكر مي‌كنند كه وقتي كتابي يا جزوه‌اي را مطالعه كردند بايد آن را ببندند به اين ترتيب پروندة آن را هم در ذهنشان مي‌بندند. اين مسئله از نظر روانشناسي يادگيري قابل قبول نيست توصيه ما روانشناسان اين است كه به تمركز بعد از مطالعه بسيار اهميت بدهيد. تمركز بعد از مطالعه از طريق جمع‌بندي كردن آنچه آموخته‌ايم. دسته‌بندي ذهني كردن مطالب،خلاصه‌نويسي كردن، به زبان خود بازگو كردن، از خود پرسيدن و به خود پس دادن و موارد مشابه‌ حاصل مي‌شود.

8- تمركز پيدا كردن آسان است اما حفظ و تداوم تمركز كار سختي است كه نياز به هوشياري و آگاهي و اراده و انگيزه دارد روش ها و تكنيك‌هاي حفظ تمركز را فراگيريد.

9- تمركز رابطه تنگاتنگي با علاقه و انگيزه دارد. تمركز پيداكردن روي موضوعاتي كه به آن علاقه داريم بسيار آسان و محتمل است اما اگر به موضوعي يا درسي علاقه نداشته باشيم نمي‌توانيم روي آن به راحتي تمركز حاصل كنيم. پس سعي كنيد با افزايش علاقه خود به دروس مختلف دامنة‌ تمركزتان را افزايش دهيد.

10- دامنة تمركز مداوم يك انسان بزرگسال بر روي يك موضوع حداكثر 45 الي 50 دقيقه است. پس، براي داشتن تمركز هر چه بيشتر در فواصل 45 الي 50 دقيقه به ذهن‌تان استراحت دهيد. به عبارت ديگر برنامه‌هاي مطالعاتي خود را در فواصل زماني كوتاه پياده كنيد تا بهترين نتيجه را بگيريد.

11- براي داشتن تمركز هر چه بيشتر بايد سرعت خودتان را با سرعت ذهن‌تان هماهنگ كنيد. سرعت ذهن شما بسيار بالاست اما وقتي از او كار كمي مي‌خواهيد بصورت طبيعي و اتوماتيك ذهن شما متوجه محركهاي نامربوط ديگر مي‌شود و در نتيجه حواس پرتي ايجاد مي‌شود و تمركز از بين مي‌رود. براي اين منظور هنگام مطالعه كردن ذهنتان را درگير فعاليت هاي متعدد ديگري مثل خلاصه كردن، دسته‌بندي كردن، به حافظه سپردن، طراحي سوال، حدس زدن و … نماييد.

12- هيچ‌وقت سعي نكنيد وقتي خسته هستيد يا گرسنه يا خواب‌آلود به يادگيري بپردازيد زيرا خستگي، گرسنگي، خواب‌آلودگي و ساير موارد مشابه بر دامنه تمركزتان اثر گذاشته و موجب حواس پرتي شما مي‌شوند. تمركز وقتي در اوج خودش خواهد بود كه سيستم‌هاي مختلف بدني در آرامش كامل به فعاليت خود مشغولند.

13- فراموش نكنيد كه پاره‌اي از مشكلات جسمي مثل اختلال در كاركرد تيروئيد يا كم‌خوني مي‌تواند علائمي مثل خستگي‌پذيري، خواب‌آلودگي و … را ايجاد كند و به اين ترتيب مانع از تمركز كامل شما گردد. حتماً با پزشك خود در اين زمينه‌ها مشورت كنيد و امر پيشگيري و درمان را جدي بگيريد تا عملكرد تحصيلي بالاتر و بهتري داشته باشيد.

14- يكي از روشهاي غلط مطالعاتي كه معمولاً منتهي به كندخواني و در نتيجه حواس پرتي مي‌شود استفاده از روش كلمه خواني به جاي عبارت خواني و جمله خواني است. مكث‌هاي متعدد و سرعت كم‌خواندن شما حتماً به فقدان تمركز و ايجاد حواس پرتي مي‌انجامد.

15- ايجاد تنوع در مطالعه به صورت تنوع در انجام خواندني‌ها، تكاليف حل كردني، حفظ كردني و عملي مستقيماً به افزايش سطح تمركز شما خواهد انجاميد. پس از خواندن يا انجام دادن يكنوع تكليف در طول زمان زياد خودداري كنيد.

16- براي داشتن تمركز هر چه بيشتر بهتر است به هنگام مطالعه، علامت‌گذاري يا حاشيه نويسي كنيم. يادداشت برداري كنيم. مطالب را به صورت نموداري رسم كنيم. نكته‌يابي كنيم يا زير نكات مهم خط بكشيم. اينگونه فعاليتها از طريق درگير كردن تمام عيار ذهن با موضوع مورد يادگيري به افزايش سطح تمركزتان خواهد انجاميد.

20- مداد و كاغذي را هميشه آماده داشته باشيد تا موج افكار ناخواسته را با نوشتن مهار كنيد. با اين كار ضمير ناخودآگاهتان را خلع سلاح كرده و تمركزتان را افزايش مي‌دهد زيرا افكار ناخواسته معمولاً منتهي به اعمال ناخواسته‌اي مي‌شود كه مغاير هدف فعلي و عمل در حال انجام است.

اين مجموعه از حدود 65 تكنيك در مورد روشهاي ايجاد تمركز براي شما انتخاب شده است.

20 نكته در مرور كردن

1- هدف از مرور كردن را دريابيد. مرور كردن ممكن است به منظور بازآموزي يا بازيابي كردن مطالب يا باز سازماندهي آموخته‌هاي قبلي يا فعال كردن ذهن براي افزايش سرعت انتقال ذهني باشد. اهداف ديگري هم براي مرور كردنتان مي‌توانيد در نظر بگيريد و به آنها بيانديشيد.

2- مرور نوعي فعاليت مطالعاتي است. سعي كنيد اين مرورتان فعالانه باشد و نه منفعلانه. يعني به هنگام مرور كردن بايد به طرح سوال و پاسخگويي به آن، باز سازماندهي آموخته‌ها، اشكال‌يابي و رفع اشكال و … بپردازيم.

3- مرور فقط به زمان امتحان اختصاص ندارد. بلكه براي تثبيت آموخته‌ها در زمانهاي مختلفي بايد مورد استفاده قرار گيرد.

4- مرور كردن فقط خواندن نيست. نحوه و ماهيت مرور بستگي به نوع تكليف دارد. مرور ممكن است نوشتني باشد. ممكن است حل كردني باشد. ممكن است حفظ كردني باشد. يا تمرين كردني يا تست‌زدني باشد. مثلاً رياضي را بايد با حل كردن نمونه تمرين‌ها مرور كرد.

5- به هنگام مرور كردن متن كتاب به مواردي كه زير آنها خط كشيده‌ايد به كلماتي كه بصورت رنگي نوشته شده است، به مطالب داخل كادرهاي ويژه، به پررنگ‌ نويسي‌ها و مطالب مشابه توجه كنيد.

6- يكي از انواع مرور، مرور آزمونها است. سوالات آزمونهاي مستمر يا آزمونهاي قبلي يا آزمونهاي سالهاي قبل يكي از بهترين روشهاي مرور براي ايام قبل از امتحان است.

7- وقت مرور كردن و انتخاب زمان مرور، يك نياز و يك هنر است. اغلب اوقات ديگران از وقت‌هاي مردة خود براي مرور كردن استفاده مي‌كنند. در حاليكه بهترين وقتتان را بايد براي مرور كردن در نظر بگيريد نه اوقاتي كه خسته هستيد يا در برابر تلويزيون نشسته‌ايد.

8- براي مرور كردن سير مطالعاتي خاصي را بايد دنبال كنيد. ابتدا با تعريف‌ها و مفاهيم آغاز كنيد. سپس با مثالها ادامه دهيد و آنگاه به تمرين‌ها بپردازيد.

9- يكي از انواع مرور كردن، مرور روشهاي يادگيريتان است. شايد اشكال كار شما در همين باشد. مثلاً آيا روش خواندن درسهايتان درست است؟ آيا روش خواندن درسهاي مختلف را مي‌دانيد؟ آيا روش امتحان دادن را مي‌دانيد؟ آيا فنون تست‌زدن را آموخته‌ايد؟ يا در بكار بستن آن مهارت داريد؟ و …

10- مرور محتوايي، آشناترين نوع مرور است. كاري كه شايد تاكنون، بارها و بارها آن را انجام داده باشيد. در مرور محتوايي هدف اصلي بازآموزي و باز بيادآوري آموخته‌هاي قبلي و حصول اطمينان از يادگيري است.

11- اين فكر را از ذهنتان دور كنيد كه مرور يعني خواندن حجم ثابتي از مطالب در زمان اندك و با سرعت بيشتر. فكر نمي‌كنيد كه اين همان تندخواني است نه مرور كردن.

12- يكي از عادتهاي غلط در مرور كردن آن است كه تا آخرين لحظه‌ها و بعضي‌ وقتها حتي تا قبل از شروع آزمون مطالب را مرور كنيم. يافته‌هاي علمي روانشناسي يادگيري به شدت ما را از اين عمل بر حذر مي‌دارند زيرا باعث تداخل مطالب در حافظه شده و به اصطلاح قاطي مي‌كنيم.

20 نكته از مجموعه‌اي 50 نكته‌اي براي شما انتخاب شده است.