اصول صحيح خواباندن كودك

الف) زمان خواب

با توجه به طول مدت خواب مورد نياز و برنامه خانواده و كودك در طول روز، معمولاً ساعت بين 7 تا 9 شب بهترين زمان براي خوابيدن كودك است. براي اعلام زمان خواب استفاده از ساعت زنگ‌دار و يا ساير وسايل مشابه الگوي بسيار خوبي است. با اين روش نه تنها از تكرار اين جمله كه ساعت خواب است جلوگيري مي‌شود و تقابل بين شما و فرزندتان را كمتر مي‌كند بلکه حس كنترل و مسئوليت‌پذيري را در كودك بر مي‌انگيزد.

ب) آداب و رسوم قبل از خواب

اين مرحله در آماده‌سازي كودك براي خواب و آموزش نظم و انضباط بسيار مهم و كارآمد است. در اين مرحله كه معمولاً بيش از 30 دقيقه بطول نمي‌انجامد، جو و فضاي خانه آماده شده و كودك اولين قدمها را براي جدا شدن بندناف رواني‌اش از پدر و مادر برمي‌دارد و در عين حال بتدريج در مي‌يابد كه اين جدايي نه تنها پايان كار نيست بلكه خود را به عنوان موجودي مستقل از پدر و مادر كه قادر به ادامه حيات است، مي‌يابد و تحت كنترل قرار دادن زندگي را به كمك مادر و پدر تجربه مي‌كند. اين آداب و مراسم بر حسب ويژگيهاي فردي كودك مي‌تواند مجموعه‌اي از موارد زير باشد:

• مسواك زدن
• دوش گرفتن
• تعويض لباس
• خواندن كتاب قصه يا گوش دادن به نوار قصه (چه بهتر با صداي پدر يا مادر)
• صحبت كردن در مورد اتفاقات روز
• مالش پشت يا نوازش سر و موها
• دعا كردن
• و سرانجام در پايان كار بغل كردن و بوسيدن و شب بخير گفتن و بخواب رفتن

در رابطه با وضع اين آداب بهتر است نكات زير را مدنظر داشت:

– بهتر است پدر و مادر بطور متناوب (و يا به صورت مشارکتی) در اجراي اين مراسم به كودك كمك كنند. اما اگر كودك فقط با يكي از آنها راحت باشد، نبايستي پافشاري نمود. بجاي آن بايستي در طول ‌روز با كودك تعامل بيشتري داشت تا كودك تمايل از خود نشان دهد.

– به كودك اين امكان داده شود تا در انتخاب برخي از مقررات مختار و صاحب‌نظر باشد (خواندن قصه يا گوش دادن به نوار قصه، نوع لباس در زمان خواب و يا نوع خمير دندان).

– برحسب تمايل كودك، میتوان درب اطاق خواب وي را نيمه‌باز يا بطور كامل باز گذاشت ( ولي بجز شرايط خاصي آن را قفل نكنید).

– بر حسب سليقه و تمايل كودك از چراغ خواب، يا آب‌نما با نور كم و وسايل نظير آن استفاده كنید.

– تمامي تمهيدات لازم ايمني براي جلوگيري از حوادث احتمالي نيمه شب اتخاذ شود (عدم وجود وسايل نوك تيز، ثابت كردن كتابخانه به ديوار و …).

– بجز برخي از آداب ثابت (نظير مسواك زدن و احتمالاً دوش گرفتن) بايستي نوع مراسم بر حسب ويژگيهاي شخصيتي و فردي كودك تعيين شوند. برخي از كودكان از طريق كلام و صحبت ارتباط بهتري برقرار مي‌كنند و آرام میشوند و برخي ديگر از طريق ديدن و لمس كردن.

– گرفتن عكسي از كودك در زمان انجام اين مراسم (و يا بريدن عكسهاي مرتبط از مجله یا كتاب قصه) و در معرض ديد قرار دادن آنها فكر خوبي براي يادآوري دائم و تشويق كودك در انجام آنهاست.

– تمامي جو خانه بايستي همسو و در راستاي زمان خواب كودك تغيير كند (عدم بلند كردن صداي راديو يا تلويزيون، عدم ميهماني در اين ساعات و …)

– دادن يك فنجان شيرگرم در نزديكي زمان خواب و استفاده از يك موزيك ملايم براي كمك به خواباندن كودك در برخی از کودکان تا حدی موثر هستند.

پ) ثبات و پايداري

اگرچه كودكان در اين سنين در زمان تفريح و بازي از به هم ريختگي و آشفتگی استقبال مي‌كنند اما در امور زندگي نياز به ثبات و يكنواختي دارند و هر نوع تغيير در اين برنامه‌ها مي‌تواند باعث بر هم ريختن ذهن و الگوي رفتاري كودك شود. لذا بجز در موارد استثنايي نبايستي از اين چهارچوب مراسم و آداب خارج شد و يا برخي مراحل را حذف كرد. از طرف ديگر تغييراتي همچون مسافرت، ميهماني دير وقت شبانه و ورود به مهد كودك يا كودكستان و امثال آن مي‌توانند باعث اختلال در نظم خواب كودك شوند و تا حد امكان بايستي از چنين تغييراتي جلوگيري نمود. در صورت اجتناب‌ناپذير بودن چنين تغييراتي (از جمله آغاز ورود به مهدكودك) بايستي زمان و توان بيشتري در نزديكي زمان خواب كودك اختصاص داد تا با برقراري ارتباط احساسي عاطفي، فيزيكي و كلامي بيشتر اطمينان و آرامش دروني كودك را تقويت نمود. با بکار بردن تمهيدات فوق‌الذكر اكثر كودكان ظرف يك هفته (و اكثراً ظرف چند روز) يك برنامه خواب خوب و منظمي پيدا خواهند كرد.

این مقاله برگرفته شده از کتاب: پرورش،تربیت و مراقبت از کودکان و نوجوانان 2 تا 5 سالگی